Μετά από την κλοπή της Ιερής Φωτιάς από τον Προμηθέα, η ζωή πάνω στη γη έγινε πιο ευτυχισμένη γιατί ο Τιτάνας Προμηθέας έμαθε στους ανθρώπους διάφορες τέχνες και τους χάρισε κάθε λογής γνώσεις. Ο Δίας τιμώρησε σκληρά όχι μόνο τον κλέφτη αλλά και τον κλεπταποδόχο δηλαδή το ανθρώπινο γένος. Για το σκοπό αυτό πρόσταξε τον Ήφαιστο να πλάσει με χώμα και νερό ένα ανθρώπινο ομοίωμα γυναίκας στο οποίο έδωσε ζωή, γλυκιά φωνή και ταυτόχρονα ομορφιά παρόμοια με τις αθάνατες θεές. Κατόπιν την παρέδωσε στους θεούς του Ολύμπου οι οποίοι την στόλισαν με όλα τα χαρίσματά τους, δίνοντάς της ο καθένας από ένα θεϊκό δώρο, εξ’ ου και η προέλευση του ονόματός της ‘Πανδώρα’ (Παν+ δώρα). Όταν πια ήταν έτοιμη, ο Δίας της έδωσε ένα κουτί(πιθάρι), όπου περιείχε τα γαμήλια δώρα του και πρόσταξε τον Ερμή να την πάει στον Προμηθέα, προσφέροντάς την για σύζυγό του, ο οποίος όντας πανέξυπνος υποπτεύθηκε την παγίδα και αρνήθηκε. Τότε ο Ερμής, σύμφωνα με τις οδηγίες του Δία, την πρόσφερε στον άμυαλο αδελφό του, Επιμηθέα, που θαμπώθηκε από την ομορφιά της Πανδώρας και τη δέχθηκε παρά τις επίμονες συμβουλές του αδελφού του Προμηθέα να μη δεχθεί ποτέ δώρα σταλμένα από το Δία. Ο Επιμηθέας λοιπόν δεν τον άκουσε.. η Πανδώρα τον μάγεψε με την ομορφιά της και στο τέλος την παντρεύτηκε. Δεν άργησε όμως να μάθει πόσα δεινά κουβάλησε μαζί της για τους ανθρώπους. Κανένας δεν ήξερε τι υπήρχε μέσα στο κουτί(πιθάρι) και κανένας δεν τολμούσε να το ξεσκεπάσει. Εκείνος περίεργος να δει τα δώρα του Δία σήκωσε το βαρύ καπάκι και πλήθος συμφορών αγνώστων μέχρι τότε στους ανθρώπους, πόνοι, οδύνες, θάνατος ξεχύθηκαν πάνω στη γη. Μόνο η Ελπίδα είχε απομείνει στον πάτο του πιθαριού!
Ο Μύθος της Πανδώρας ίδιος στον κεντρικό του άξονα σώζεται σε διάφορες εκδοχές (Ησιόδου, Αισώπου, Αισχύλου), όπως επίσης συναντάται και σε όλους τους Ανατολικούς λαούς. Σαφέστατη είναι η ομοιότητά σε μια παραλλαγή του, πιθανότατα η παλαιότερη όλων, σύμφωνα με την οποία ο Δίας γέμισε πραγματικά δώρα στο κουτί δίνοντας όμως την εντολή να μην ανοιχτεί ποτέ. Περίεργη καθώς ήταν η Πανδώρα το άνοιξε με αποτέλεσμα όλα τα καλά που περιείχε, όλα τα αγαθά που ο Δίας είχε χαρίσει στους ανθρώπους, με εξαίρεση την Ελπίδα, πέταξαν πάλι προς τον ουρανό και προς τους Αθάνατους Θεούς.
Ανάλυση και σχόλια
Μύθοι με θέμα τη δημιουργία του ανθρώπου από χώμα και νερό μας είναι γνωστοί από πολλούς λαούς. Στους Αιγύπτιους ο Χνουμ, ο δημιουργός πηλοπλάστης θεός ήταν αυτός που έπλαθε τους ανθρώπους με πηλό. Στους Βαβυλωνίους, οι ανθρωποπλάστες θεοί Μαρδούκ και Έα, έσφαζαν κάποιο θεό, εξιλαστήριο θύμα, έπαιρναν το αίμα και το ανακάτευαν με χώμα, το ζύμωναν και έπλαθαν τον άνθρωπο. Στην Ελληνική Μυθολογία η Πανδώρα αναφέρεται ως η πρώτη θνητή γυναίκα πλασμένη από πηλό, η πρώτη φωνή των Αρχαίων Ελληνίδων. Ο μύθος της έχει πρότυπο το μύθο της Γης, άρα σαν ηρωίδα δεν είναι άλλη από την ίδια τη θεά Γη, που τη λάτρευαν σαν ‘Πανδότρεια’, ‘Ανησιδώρα’ γιατί δωρίζει τα πάντα στα πλάσματά της.
Θεωρώ ότι είναι αναγκαίο να αναφερθώ στην παραλλαγή του Ησιόδου που αν και η αρχαιότερη που κατέχουμε δεν έχει διασώσει το αρχικό νόημα του μύθου. Στη ‘Θεογονία’ και στο ‘Έργα και Ημέραι’ ο ποιητής επηρεασμένος από τις λαϊκές ιστορίες για την πονηριά της γυναίκας και τις ολέθριες συνέπειές της, όντας μέγας μισογύνης και οπαδός του γνωστού δόγματος «’εκ γυναικός ’ερρύη τα φαυλα» οικοδομεί την πιο ακραία απαισιόδοξη φιλοσοφία του για την καταγωγή του κακού. Παρουσιάζει δηλαδή την Πανδώρα ως το χειρότερο δώρο που θα μπορούσαν να κάνουν οι θεοί στον άνθρωπο, «το όμορφο κακό», την «παγίδα για τους θνητούς». Έτσι περιορίζει το θέμα του μύθου στη δημιουργία της γυναίκας διαστρέφοντας το νόημά του. Με λίγα λόγια έχει προσαρμόσει τα πάντα στους δικούς του σκοπούς (Ο Χαμένος Παράδεισος εξ’ αιτίας της πρώτης θνητής γυναίκας ,της Πανδώρας, -ανάλογη της ιστορίας της βιβλικής Εύας και του απαγορευμένου καρπού).
Ο μύθος περιέχει πολλαπλά στοιχεία γι’ αυτό και αποδείχθηκε διαχρονικός. Τι σημαίνουν και πως ερμηνεύονται στην εποχή μας! Ποια είναι η αλήθεια για το περιβόητο «Κουτί της Πανδώρας»! Ο Προμηθέας αντιπροσωπεύει τον άνθρωπο που προβλέπει, που προνοεί, που γνωρίζει από την αρχή. Σε αντίθεση με τον αδελφό του Επιμηθέα που αντιπροσωπεύει τον άνθρωπο που αποκτά γνώση εκ των υστέρων. Η ιερή φωτιά συμβολίζει το φως, τη γνώση, την αλήθεια και την αγάπη. Το κουτί συμβολίζει την άγνωστη ψυχή μας, χάριν της οποίας η ζωή αποκτά νόημα, υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει πάντοτε μπροστά μας γεμάτο απρόσμενους θησαυρούς που κάποιες φορές δεν είμαστε έτοιμοι να τους δεχθούμε για να ευεργετηθούμε. Όλα είναι συνάρτηση της ελεύθερης βούλησής μας, μια αυστηρώς προσωπική μας υπόθεση γιατί τα δώρα βρίσκονται κλεισμένα, εκείνος που τα ανοίγει θα πρέπει να γνωρίζει, να νοιώθει προσωπική ευθύνη για το τι θα του συμβεί. Ακόμη και αυτά που θα θεωρήσει συμφορές “δεινά”, αν ελευθερώσει τη δύναμή του θα αποκτήσει μια ανώτερη πνευματική υπόσταση(γνώση της αλήθειας). Άλλωστε δεν είναι τυχαίο που η Ελπίδα παρέμεινε στον πάτο του κουτιού(μέσα στην ψυχή). Έντεχνα συνέβη για να μη χαθεί η ίδια η Ελπίδα, δηλαδή η επαφή με τον εσώτερο εαυτό μας ακόμη και όταν η ελεύθερη βούληση μας οδηγεί σε αδιέξοδα.
Ο μύθος δεν αναφέρει την κατηγορία εκείνων των ανθρώπων που δεν έχουν τη δυνατότητα να δουν το κουτί ή ίσως δεν του προσδίδουν τη σημασία που του αξίζει ή δεν ενδιαφέρονται για το περιεχόμενό του ή τη χρήση του. Ο μύθος απευθύνεται στον άνθρωπο που δέχθηκε τη φωτιά (ΓΝΩΣΗ) του Προμηθέα, στον άνθρωπο που οφείλει να ερμηνεύει σε όσο βάθος μπορεί να φτάσει, αναλόγως των δυνατοτήτων που διαθέτει για να ανακαλύψει ‘Τι είναι το κουτί’ ή ‘Τι σημαίνει γι’ αυτόν το δώρο’ ή ‘Τι θα το κάνει’ ή ‘Πως θα το χρησιμοποιήσει’ ή ‘Για ποιόν λόγο του το προσέφεραν’. Το κουτί της Πανδώρας βρίσκεται μπροστά μας!
«Εμείς επιλέγουμε αν θα το ανοίξουμε ή θα το αφήσουμε κλειστό»
