Αν και τα τελευταία χρόνια χρησιμεύουν ως ενδιάμεσος σταθμός για τα ιδιωτικά σκάφη που διασχίζουν το Αιγαίο τους καλοκαιρινούς μήνες, οι Αρκιοί παραμένουν ένα απομονωμένο βραχώδες νησάκι με μόλις 54 μόνιμους κατοίκους.
Λίγοι γνωρίζουν την ακριβή θέση του στο χάρτη -βρίσκεται στα βόρεια των Λειψών και υπάγεται στον Δήμο Πάτμου, ενώ τμήμα του ανήκει στη Μονή Πάτμου- και ακόμα λιγότεροι συνειδητοποιούν πως αποτελεί έναν αρχαιολογικό θησαυρό. Από τα ευρήματα των επιφανειακών ερευνών, που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα, προκύπτει ότι το νησιωτικό σύμπλεγμα των Αρκιών κατοικείται τουλάχιστον από την Εποχή του Χαλκού. Δεδομένου ότι στην περιοχή δεν έχει διεξαχθεί ποτέ ανασκαφική έρευνα, γνωρίζουμε ελάχιστα για τους παλαιότερους κατοίκους της. Ωστόσο, τα εντοπισθέντα αρχαιολογικά κατάλοιπα είναι αρκετά σημαντικά ώστε να θεωρείται απαραίτητη η ένταξή τους σε καθεστώς ειδικής προστασίας και πρόσφατα το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε ομόφωνα την κήρυξη των Αρκιών και της γειτονικής νησίδας Μαράθι ως αρχαιολογικών χώρων.
Χτισμένο στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα στη δυτική πλευρά του νησιού, το ορθογώνιο κάστρο των Αρκιών είχε οπτική επαφή με τα αρχαία οχυρά των γειτονικών νησιών, όπως της Πάτμου, της Ικαρίας και των Φούρνων. Τα ερείπια του πύργου συνιστούν μία από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές θέσεις του νησιού, όχι όμως και τη μοναδική. Στο ελάχιστα εξερευνημένο σπήλαιο «Στου Κλεφτού ο Βώτσος», που πιθανότατα είχε λατρευτικό χαρακτήρα, ανακαλύφθηκε προϊστορική και αρχαϊκή κεραμική. Τα χαμηλόχωρα πετρόκτιστα σπίτια του Παλιού Χωριού δεν αποκλείεται να είχαν παλαιότερες φάσεις, όπως συμβαίνει στη Χάλκη. Τα οικοδομικά κατάλοιπα στην παραλία της Πίσω Πατελιάς χρονολογούνται στην ύστερη ρωμαϊκή περίοδο, ενώ στον όρμο Γλίπαπα βρέθηκε άφθονη κεραμική των ιστορικών χρόνων.
Όμως το μεγαλύτερο αίνιγμα για τους αρχαιολόγους είναι η βυζαντινή ημιυπόγεια καμαροσκέπαστη δεξαμενή, που σώζεται σε εξαιρετική κατάσταση στον Κάμπο. Δύο αντίστοιχες δεξαμενές υπάρχουν στο Μαράθι, ενώ άλλη μία έχει εντοπιστεί στο Αγαθονήσι. Η ύπαρξή τους δεν αποκλείεται να συνδέεται με τον ανεφοδιασμό του βυζαντινού στόλου, προς το παρόν όμως δεν γνωρίζουμε γιατί οι αρχαίοι τεχνίτες κατασκεύαζαν τόσο εντυπωσιακούς αποθηκευτικούς χώρους.
Πηγή: Χρ. Σανούδου, Καθημερινή
